Seismische netwerken

Lange tijd was het station van Ukkel, dat werd opgericht in 1899, het enige seismische station in België. Vanaf 1958 werd in verschillende stappen een volwaardig seismisch netwerk uitgebouwd. Een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen wordt gegeven in Historiek.
Het huidig seismisch netwerk in België bestaat uit twee verschillende onderdelen, het seismometernetwerk en het accelerometernetwerk. De seismometers maken continue registraties van grondtrillingen met een gevoeligheid die is afgesteld om zelfs de lichtste trillingen te kunnen detecteren die nauwelijks boven het ruisniveau uitstijgen. De accelerometers worden daarentegen pas geactiveerd bij sterkere grondbewegingen.

Het seismometernetwerk

Het belangrijkste doel van het seismometernetwerk is het verzamelen van betrouwbare informatie over de seismische activiteit in België en grensgebieden. Bovendien meet het netwerk ook de seismische golven afkomstig van aardbevingen over de hele wereld. De aankomsttijden van deze golven worden routinematig gemeten en overgemaakt aan internationale seismische centra.

Het permanente netwerk bestaat momenteel uit 28 meetstations, waarvan 3 in het Groot-Hertogdom Luxemburg. Deze laatste behoren toe aan het Musée National d'Histoire Naturelle (MNHN). De Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) staat in voor het onderhoud en de gegevensanalyse van alle stations. Om kwalitatief goede metingen te verrichten, zijn de meeste seismische stations opgesteld op plaatsen waar hard gesteente dagzoomt en waar de storende invloed ten gevolge van menselijke activiteit zo laag mogelijk is.

De meeste seismische stations zijn uitgerust met verschillende types van korte periode seismometers (Mark-Product en Lennartz), of met breedbandseismometers (Güralp CMG-40, CMG-3E, CMG-3T). De acquisitiesystemen werden ontwikkeld aan de KSB en zijn gebaseerd op PC's. Verscheidene stations zijn voorzien van ISDN- en ADSL-lijnen waarmee het mogelijk is de gegevens quasi in real-time op te vragen. De registratie gebeurt continu, maar enkel de registraties van aardbevingen en andere bijzondere gebeurtenissen worden bewaard.

Naast het vast netwerk beschikt de KSB ook over mobiele meettoestellen die snel kunnen worden ingezet, bijvoorbeeld om naschokken te registreren mocht er zich een belangrijke aardbeving voordoen.

Het accelerometernetwerk

Bij aardbevingen met magnitude Ms > 3.5 zijn de grondbewegingen in de omgeving van het epicentrum meestal te sterk om geregistreerd te worden door een seismometer. Grondversnellingen vanaf één twintigste van de valversnelling (> 0.05 g) verzadigen namelijk het signaal van een seismometer, wat de metingen onbruikbaar maakt voor verdere analyse. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de aardbeving van Luik in 1983, en de aardbeving van Roermond in 1992. Voor deze aardbevingen bestaan er geen registraties van de grondbewegingen in de epicentrale zone, waar de grootste schade werd aangericht (Melchior, 1985; ...).

Accelerometers hebben een lagere gevoeligheid dan seismometers, en zijn ontworpen om sterke grondversnellingen te meten tot zelfs 1 g, dus ook in de nabijheid van het epicentrum bij belangrijke aardbevingen. In de seismisch actieve zones in en rond België kunnen grondversnellingen bereikt worden van enkele tienden van de valversnelling. De studie van deze sterke grondbewegingen speelt een belangrijke rol bij de analyse van haardmechanismen en van het seismisch risico. Bovendien tonen registraties van dergelijke bewegingen in andere actieve zones aan dat deze veel complexer zijn dan verwacht. Het is dus belangrijk om zoveel mogelijk gegevens te verzamelen, en om deze reden werd vanaf 1999 een netwerk van accelerometers uitgebouwd in ons land. De eerste aardbeving die door dit nieuw netwerk werd geregistreerd was de aardbeving van Alsdorf in 2002.

Accelerometers hebben een lagere gevoeligheid dan seismometers, en zijn ontworpen om sterke grondversnellingen te meten tot zelfs 1 g, dus ook in de nabijheid van het epicentrum bij belangrijke aardbevingen. In de seismisch actieve zones in en rond België kunnen grondversnellingen bereikt worden van enkele tienden van de valversnelling. De studie van deze sterke grondbewegingen speelt een belangrijke rol bij de analyse van haardmechanismen en van het seismisch risico. Bovendien tonen registraties van dergelijke bewegingen in andere actieve zones aan dat deze veel complexer zijn dan verwacht. Het is dus belangrijk om zoveel mogelijk gegevens te verzamelen, en om deze reden werd vanaf 1999 een netwerk van accelerometers uitgebouwd in ons land. De eerste aardbeving die door dit nieuw netwerk werd geregistreerd was de aardbeving van Alsdorf in 2002.

Momenteel bestaat het accelerometernetwerk van de KSB uit 19 stations. De accelerometers zijn geconcentreerd in de meest actieve zones. Hun precieze opstelplaats wordt gekozen in functie van het bodemtype, en in bepaalde gevallen ook in functie van de nabijheid van belangrijke infrastructuur. De meeste stations zijn uitgerust met een accelerometer van het type Episensor (ETNA), waarmee de verticale en de twee horizontale componenten van de grondversnelling gemeten worden. De registratie gebeurt enkel wanneer de grondversnelling een vooraf ingestelde drempelwaarde overschrijdt. De overdracht van de gegevens naar de KSB gebeurt met behulp van een modem over analoge telefoonlijnen.